Διακρίνω μία στροφή, τώρα τελευταία, από τους ανθρώπους της βιομηχανίας του θεάματος ή είναι η ιδέα μου; Με το
Hollywood να καλεί Hollywood για την Πειρατεία,
με σκηνοθέτες και κινηματογραφιστές να παραδέχονται πως οι ίδιοι
χρησιμοποιούν ιστοσελίδες πειρατικές, επιδίδονται στο torrent-κατέβασμα
και να διατυμπανίζουν ότι η πειρατεία θίγει μόνον τα περίφημα golden
boys ή fat cats του Χόλυγουντ και πως η χασούρα που διεκδικούν
οι γραβατοφόροι της MPAA επηρεάζει μόνον την ελίτ του Χόλυγουντ.
Στην τελική,
είναι ηθική η πειρατεία;
Από την μια οι πειρατές λογισμικού και από την άλλη όσοι προσπαθούν
να προστατεύσουν τις πατέντες λογισμικού˙ και οι δύο πλευρές
προσεγγίζουν την ηθική της πειρατείας, μα από δύο διαφορετικές οπτικές
γωνίες. Δύο αντίθετες απόψεις περί ηθικής όσον αφορά το ζήτημα της
πειρατείας˙ και οι δύο έχουν τα επιχειρήματά τους.
Η Πειρατεία είναι Ηθική
Κάποιοι θεωρούν ότι δεν υπάρχει τίποτα κακό στην
πειρατεία λογισμικού και δεν βλέπουν κανένα πρόβλημα ή φραγμό. Πιστεύουν στην Ελευθερία της Πληροφόρησης και της Έκφρασης. Σύνθημά τους:
Η πληροφορία χρειάζεται να είναι Ελεύθερη.
Πιστεύουν πως, το να αντιγράφουν το λογισμικό είναι αποδεκτό και
ηθικό αφού θεωρούν αναφαίρετο δικαίωμά τους την πρόσβαση στις
πληροφορίες που εμπεριέχονται στο λογισμικό. Υποστηρίζουν την
αναπαραγωγή και διανομή του λογισμικού ως εύλογη χρήση στο πλαίσιο του
νόμου περί πνευματικών δικαιωμάτων.
Κάποιοι πειρατές μάλιστα επικαλούνται τα δικαιώματά τους σύμφωνα με την
πρώτη τροπολογία του Συντάγματος που θέσπισε την συνταγματική εγγύηση
της ελευθερίας του Τύπου (και την ελευθερία έκφρασης εν γένει).
Ισχυρίζονται ότι από την στιγμή που η πληροφορία δημοσιεύονται σε
ηλεκτρονική μορφή, προστατεύεται από την πρώτη τροπολογία. Ως εκ τούτου,
η διανομή παράνομου λογισμικού είναι άσκηση των δικαιωμάτων της
αυτο-έκφρασης και δεν πρέπει να παραβιάζεται.
Άλλοι πιστεύουν ότι η πειρατεία λογισμικού δεν βλάπτει κανέναν˙ κάτι
σαν έγκλημα χωρίς θύματα. Θεωρούν ότι, με την αύξηση των τιμών του
λογισμικού, οι κατασκευαστές λογισμικού δεν ζημιώνονται δα και τόσο από
τους πειρατές που δημιουργούν παράνομα αντίγραφα των προγραμμάτων τους.
Σκέφτονται πως, μιας και -ούτως ή άλλως- δεν είναι διατεθειμένοι να
πληρώσουν για το λογισμικό, δεν πειράζει να το αποκτήσουν δωρεάν.
Το πιο σύνηθες ίσως επιχείρημα είναι πως
το λογισμικό, δεν αξίζει τα χρήματά του.
Πιστεύουν μάλιστα πως, δεδομένου ότι το λογισμικό είναι προβληματικό
(έχει bugs), δεν μπορεί να θεωρείται εγκληματική η διανομή ελαττωματικών
προϊόντων.
Τέλος, υπάρχουν και αυτοί που ισχυρίζονται ότι
Απλά, θέλουμε να δοκιμάσουμε το λογισμικό˙ και αν μας αρέσει, τότε ναι, να πληρώσουμε για να το αποκτήσουμε.
Ή προβάλλουν την κοινή δικαιολογία:
μα αυτό το πρόγραμμα απλά το έχω στον σκληρό μου δίσκο˙ σχεδόν ποτέ δεν το χρησιμοποιώ.
Η Πειρατεία είναι Ανήθικη
Ας δούμε τώρα και την άλλη όψη του νομίσματος˙ τι αντιτάσσουν όλοι
αυτοί που προασπίζονται τις πατέντες και θεωρούν ανήθικη την παραβίαση
των πνευματικών δικαιωμάτων.
Υποστηρίζουν μετά βδελυγμίας ότι η πειρατεία κάθε άλλο παρά έγκλημα
χωρίς θύματα είναι. Λόγω της πειρατείας λογισμικού, η βιομηχανία βλέπει
να χάνονται περίπου 12 δισεκατομμύρια δολάρια και πάνω από 100.000
θέσεις εργασίας. Η έλξη της πειρατείας οφείλεται στην ανωνυμία της μα
και στην ευκολία με την οποία μπορούν να δημιουργηθούν παράνομα
αντίγραφα λογισμικού και, εν συνεχεία, να διανεμηθούν. Ωστόσο, ο κάθε
ένας που κάνει παράνομα αντίγραφα, συμβάλλει στις οικονομικές απώλειες
που επιφέρει η πειρατεία.
Η αλήθεια είναι πως
δεν υπάρχει λόγος η πληροφορία να είναι ελεύθερη.
Οι άνθρωποι που γράφουν το λογισμικό έχουν δικαίωμα να επωφεληθούν
από αυτό˙ όπως ακριβώς και οι συγγραφείς βιβλίων που έχουν το
αποκλειστικό δικαίωμα να τα πουλάνε. Η αντιγραφή του λογισμικού στερεί
τους νόμιμους ιδιοκτήτες του από το να πληρωθούν για τον κόπο τους. Και
πρόκειται για χρήματα που τα κέρδισαν με το σπαθί τους.
Η πειρατεία λογισμικού δεν μπορεί να προστατεύεται από την πρώτη
τροπολογία, επειδή η πρώτη τροπολογία δεν καλύπτει τις παράνομες
δραστηριότητες.
Δεν στέκει ο ισχυρισμός ότι, μιας και το λογισμικό είναι προβληματικό
(έχει bugs), οι πειρατές έχουν το δικαίωμα να κάνουν χρήση παράνομων
αντιγράφων λογισμικού. Αλλά ούτε και έχουν λογική επιχειρήματα τύπου,
επειδή είναι υπερτιμημένο ή αφού δεν χρησιμοποιείται συχνά από τον
πειρατή, έχει και δικαίωμα να το αποκτήσει παράνομα -μη σεβόμενος τα
πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών-. Είναι σαν να λέμε ότι κάποιος
μπορεί να θεωρεί πως η Rolls-Royce είναι πάρα πολύ ακριβή και δεν αξίζει
τα χρήματά της˙ αυτό, όμως, δεν του δίνει το δικαίωμα να την κλέψει. Ή,
ας πούμε, ότι δεν βλέπετε τηλεόραση σχεδόν ποτέ˙ αυτό, όμως, δεν σας
δίνει το δικαίωμα να κλέψετε μια τηλεόραση.
Το κόστος της πειρατείας λογισμικού έχει αντίκτυπο σε όλους μας.
Δεδομένου ότι δεν πωλούνται πολλά αντίγραφα λογισμικού, οι κατασκευαστές
λογισμικού αναγκάζονται να αυξήσουν τις τιμές. Αυτό σημαίνει ότι οι
νόμιμοι χρήστες επιβαρύνονται με υψηλότερο κόστος˙ και αυτό, εξαιτίας
της πειρατείας.
Εν ολίγοις, φαίνεται πως, η πειρατεία δεν είναι ένα έγκλημα που δεν
θρηνεί «θύματα. Όλοι τραυματίζονται (θίγονται) από την πειρατεία˙ οι
προγραμματιστές λογισμικού, οι διανομείς και, εν τέλει, οι τελικοί
χρήστες.
Και οι πειρατές που πωλούν το πειρατικό λογισμικό τους;
Την σήμερον ημέρα, δεν είναι δύσκολο να σκεφτεί κάποιος να αποκτήσει
πειρατικό λογισμικό. Είναι μάλιστα φορές που ίσως δεν το σκεφτόμαστε
καν˙ θέλουμε κάτι και μπορούμε να το αποκτήσουμε; Το παίρνουμε χωρίς
δεύτερη σκέψη.
Εδώ όμως μπαίνει και μια άλλη παράμετρος. Η πειρατεία έχει καταστεί τόσο
εύκολη στις μέρες μας που είναι (?) αναμενόμενο να υπάρχουν και κάποιοι
που επιδιώκουν να βγάλουν κέρδος από το πειρατικό λογισμικό. Σκεφτείτε
κάποιον που αντιγράφει μια εφαρμογή -η οποία αναπτύχθηκε από μια μεγάλη
εταιρεία- και αποφασίζει ότι το προϊόν αυτό είναι υπερτιμημένο και, ως
εκ τούτου, θα πρέπει να είναι διαθέσιμο σε πολύ χαμηλότερη τιμή. Με αυτό
κατά νου, ο πειρατής αρχίζει να δημιουργεί και να διανέμει αντίγραφα
της εφαρμογής -φυσικά- με νέα, προσαρμοσμένη τιμή. Ηλίου φαεινότερον,
τέτοιου είδους δραστηριότητες είναι παράνομες δεδομένου ότι μιλάμε για
μεταπώληση υλικού με πνευματικά δικαιώματα, τα οποία έχουν αντιγραφεί
παράνομα. Υπάρχει ηθική στην εν λόγω πειρατεία;
Ο πειρατής πιθανότατα το θεωρεί ηθικά σωστό, με την λογική ότι παρέχει
στους ανθρώπους ένα προϊόν στην τιμή που -αυτός πιστεύει πως- θα πρέπει
να πωλείται. Ίσως να φαντάζει και σαν «ιππότης» αφού, στο φινάλε, τον
καταναλωτή προστατεύει˙ σωστά;
Τώρα θα μου πείτε, ότι αν όντως το κίνητρό του είναι τόσο «αθώο», γιατί
δεν επικοινωνεί με την εταιρεία και δεν προσπαθεί να πετύχει κάποιου
είδους συμφωνία; Αλλά ακόμα και αν έμπαινε σε μία τέτοια διαδικασία,
μήπως η εταιρεία θα έκανε «πίσω» ή θα μείωνε τις τιμές; Αφού τόσο το
κοστολογεί το προϊόν της˙ παρακάτω γιοκ.
Από την άλλη, εάν από αλτρουισμό καταφεύγει στην πειρατεία για να δώσει
στον καταναλωτή αυτό που χρειάζεται σε προσιτή τιμή, γιατί -εν συνεχεία-
δεν δίνει τα χρήματα στον δημιουργό/εκδότη; (Τι λέω, εεε…;)
Τώρα, εδώ μπαίνει και ένας ακόμα παράγοντας. Δεν μπορεί η -εκάστοτε-
εταιρεία να μην έχει πάρει χαμπάρι την πώληση πειρατικού λογισμικού.
Πώς, λοιπόν, αυτές οι καταστάσεις διαιωνίζονται; Είναι τα δικαστικά
έξοδα ο λόγος που κάνει τα στραβά μάτια; Είναι το γεγονός ότι έτσι
γίνεται περισσότερο γνωστό το λογισμικό της και, στην πορεία, ο
καταναλωτής -πιθανότατα- θα αγοράσει κάποιο άλλο προϊόν της; Και είναι
ηθικό αυτό εκ μέρους της εταιρείας -που εν γνώσει της διαιωνίζεται η
πώληση πειρατικών προϊόντων- και ανήθικο για τον πειρατή που πειρατή που
διαπράττει το εν λόγω… έγκλημα;
Δεοντολογία
Πριν κάτι χρόνια, μια συνάδελφος μου έστειλε στο μέιλ μου, το βιβλίο «Το Νησί».
Ήταν ανήθικο που έκανα χρήση πειρατικού προϊόντος; Μήπως δεν θα έπρεπε
να το διαβάσω; Είμαι κι εγώ μία κλεπταποδόχος, σύμφωνα με τους νόμους
περί πειρατείας στο Διαδίκτυο;
Μα, αν κλέψω κάτι, αυτομάτως αυτό σημαίνει ότι το στερώ από τον ιδιοκτήτη του.
Εγώ, όμως, δεν το στέρησα από κανέναν.
Βέβαια, στέρησα από τον δημιουργό τα κέρδη από την αγορά του. Και, αν
παίρνουμε δωρεάν ό,τι πωλείται, τότε οι δημιουργοί θα πρέπει να
κερδίσουν τα προς το ζην κάνοντας κάτι άλλο˙ οπότε, όλοι, θα είναι
χαμένοι.
Η Ηθική Καταδίκη
Χάρη στην άνοδο του διαδικτύου, η πρόσβαση σε πειρατικό υλικό είναι
κυριολεκτικά παιχνιδάκι. Το να αποκτήσουμε για παράδειγμα κάποιο
αντίγραφο παιχνιδιού είναι τόσο εύκολο, αν όχι και περισσότερο, όσο το
να αγοράσουμε ένα νόμιμο αντίγραφό του.
Βλέπετε, υπερισχύει η άποψη:
Αφού μπορώ να το έχω δωρεάν, γιατί να το πληρώσω;
Αν, βέβαια, αυτή η αντίληψη γίνει στάτους κβο, τότε μπορούμε να φτάσουμε και στο άλλο άκρο:
Αφού μπορώ να κλέψω ό,τι θέλω, γιατί να δουλέψω για να το αποκτήσω;
Μαύρο ή άσπρο; Και οι δύο πλευρές δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να πολώνονται και να υποστηρίζουν ακραίες απόψεις.
Και ο μόνος κερδισμένος στην τελική είναι το σύστημα, οι εταιρείες˙ με
δυο λόγια η ελίτ. Αυτοί που -θέλουν να- αποφασίζουν για το ποιος έχει
δικαίωμα να βιώσει την εμπειρία ενός παιχνιδιού, να ωφεληθεί από μία
υπηρεσία, να αξιοποιήσει τις δυνατότητες ενός λογισμικού, να έχει
δικαίωμα στην Γνώση.
Τα πνευματικά δικαιώματα είναι ο νόμος που δημιουργείται και
εφαρμόζεται αποκλειστικά και μόνο για να υποστηρίξει ένα συγκεκριμένο
επιχειρηματικό μοντέλο:
Έτσι, έχουμε μία βιομηχανία πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων, χτισμένη
γύρω από ένα επιχειρηματικό μοντέλο. Μία βιομηχανία η οποία βασίζεται σε
νόμους που θα είχαν ισχύ σε μια διαφορετική τεχνολογική εποχή. Και
όμως, προσπαθούν να εφαρμόσουν αυτό το μοντέλο στα ψηφιακά αγαθά. Δεν
υπάρχει κανένας βάσιμος λόγος γιατί ο κάθε ενημερωμένος καταναλωτής θα
πρέπει να σέβεται ένα τέτοιο επιχειρηματικό μοντέλο˙ γι’ αυτό άλλωστε
και οι νεότερες γενιές απλά δεν το κάνουν.
Είναι σαν να αποφασίζει ο ιδιοκτήτης/δημιουργός/εταιρεία, αυθαίρετα,
ποιος μπορεί να αποκτήσει το προϊόν του και ποιος όχι. Σκεφτείτε λίγο
αυτό περί ανακλητής άδειας. Ενώ αγοράζετε το νόμιμο πακέτο, δεν έχετε το
δικαίωμα να το δείξετε σε άλλον. Μα και στην ουσία, δεν είναι δικό σας
αφού μπορεί ανά πάσα στιγμή να σταματήσει η υποστήριξή του. Είναι σαν να
λέμε ότι αγοράσατε ένα σπίτι και δεν έχετε δικαίωμα να καλέσετε φίλους
σας για να το
δουν.
Άσε που μπορεί, όποτε το θελήσει, αυτός που σας το πούλησε να…
αποφασίσει ότι δεν σας ανήκει πλέον και να το γκρεμίσει. Μιλάμε για
οριακή σχιζοφρένεια.
Θέλουν να έχουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο.
Ασπίδα ο ακτιβισμός
Όπως και να έχει, η λογική
εγώ θα χρησιμοποιήσω τα κατάλληλα μέσα για να εκφράσω την διαφωνία μου με τις εν λόγω πρακτικές
δεν είναι μόνο στα λόγια πλέον. Στις μέρες μας όλο και περισσότεροι
συνειδητοποιούν πως η πολιτική ανυπακοή και ο ακτιβισμός είναι η ασπίδα
εναντίον όλων αυτών των νόμων που σηματοδοτούν την φραγή των
αντιφρονούντων και της έκφρασης με την χρήση κατάλληλων μεθόδων.
Με όλα τα παραπάνω είδαμε και τις δυο πλευρές του νομίσματος, με την
επικρατούσα κατάσταση (κοινωνική, νομοθετική, πολιτική). Αναρωτιέμαι
όμως, αν μας διαφεύγει κάτι βασικό: η πειρατεία υπήρχε ανέκαθεν. Στα
video-clubs, στους υπαίθριους πωλητές και στα καταστήματα. Υπάρχει
ακόμα. Άρα μάλλον δεν είναι το θέμα στην καταπολέμηση της πειρατείας,
τουλάχιστον ως επίκεντρο. Ο έλεγχός της ίσως και κατά συνέπεια και ο
έλεγχος των ανθρώπων με συλλογή προσωπικών δεδομένων, για διαφημιστική
χρήση στην αρχή και τα γνωστά (κατασταλτικές υπηρεσίες) στην συνέχεια.